Kariyer Değişikliği: DGS ile İnşaat Mühendisliğine Nasıl Geçilir? 

Dikey Geçiş Sınavı (DGS), ön lisans mezunlarının lisans programlarına geçiş yapmasını sağlayan resmi bir sınavdır ve kariyer değişikliği hedefleyen adaylar için önemli bir fırsat sunmaktadır. İnşaat Teknolojisi, Yapı Denetimi, Harita ve Kadastro, Mimari Restorasyon gibi ön lisans programlarından mezun olan adaylar, DGS yoluyla İnşaat Mühendisliği lisans programına yerleşebilmektedir. Süreç, ÖSYM tarafından her yıl düzenlenen DGS’ye başvuru ile başlamakta; sayısal ağırlıklı puan türü üzerinden yapılan sıralama sonucunda devlet ve vakıf üniversitelerindeki kontenjanlara yerleştirme yapılmaktadır. Bu aşamada adayların mezuniyet alanı–lisans programı uyumuna dikkat etmesi kritik önem taşımaktadır.

DGS’ye hazırlık süreci, ALES benzeri sayısal mantık ve matematik odaklı bir çalışma planı gerektirmektedir. Özellikle matematik netleri, yerleştirme puanı üzerinde belirleyici rol oynamaktadır. Sınavı başarıyla geçen adaylar yerleştirildikten sonra, üniversiteler tarafından uygulanan intibak (uyum) programı ile karşılaşmaktadır. Bu program kapsamında; statik, mukavemet, yapı mekaniği, betonarme ve zemin mekaniği gibi temel mühendislik dersleri için ek dersler veya ders tekrarları verilebilmektedir. Eğitim süresi, alınan muafiyetlere bağlı olarak genellikle 3–4 yıl arasında değişmektedir.

DGS ile İnşaat Mühendisliğine geçiş yapan adaylar için en önemli avantaj, sahaya ve uygulamaya yakın bir altyapı ile lisans eğitimine devam etmeleridir. Ön lisans döneminde edinilen teknik bilgi, şantiye deneyimi ve uygulama farkındalığı; lisans sürecinde teorik derslerin daha hızlı kavranmasını sağlamaktadır. Mezuniyet sonrasında ise yapı denetim firmaları, müteahhitlik şirketleri, şantiyeler ve proje ofisleri başta olmak üzere geniş bir istihdam alanı bulunmaktadır. Doğru planlama, disiplinli sınav hazırlığı ve bilinçli üniversite tercihi ile DGS, kariyer değişikliği yapmak isteyenler için İnşaat Mühendisliğine giden güçlü ve sürdürülebilir bir yol sunmaktadır.

DGS Nedir ve İnşaat Mühendisliği Geçişleri
Dikey Geçiş Sınavı (DGS), ön lisans mezunlarının lisans programlarına geçiş yapabilmesini sağlayan, ÖSYM tarafından her yıl düzenlenen merkezi bir sınavdır. Sınav; sayısal ve sözel mantık ağırlıklı sorulardan oluşur ve adayların analitik düşünme ile problem çözme becerilerini ölçer. DGS puanı; sınav sonucu, ön lisans not ortalaması ve ÖSYM katsayılarıyla hesaplanır. Bu sistem, mesleki altyapısı olan adaylara lisans seviyesinde eğitimlerini sürdürme ve kariyerlerini ileri taşıma imkânı sunar.
İnşaat Mühendisliği geçişleri, belirli ön lisans programlarından mezun olan adaylara açıktır. İnşaat Teknolojisi, Yapı Denetimi, Harita ve Kadastro, Mimari Restorasyon gibi alanlardan mezun olanlar, DGS ile İnşaat Mühendisliği lisans programlarını tercih edebilir. Yerleştirme süreci, ilgili programlara ayrılan kontenjanlar ve adayların DGS puan sıralamasına göre yapılır. Tercih aşamasında üniversitelerin geçmiş taban puanları ve kontenjan sayıları önemli rol oynar.

Yerleşme sonrasında üniversiteler, adaylar için intibak (uyum) süreci uygular. Bu süreçte statik, mukavemet, betonarme ve zemin mekaniği gibi temel mühendislik dersleri için ek dersler alınabilir. Eğitim süresi, muafiyet durumuna bağlı olarak uzayabilir; ancak ön lisans kökenli öğrenciler, uygulamaya yakın deneyimleri sayesinde teorik derslere daha hızlı uyum sağlayabilir. DGS, İnşaat Mühendisliğine geçişte hem akademik hem de mesleki açıdan güçlü bir köprü işlevi görür.

DGS ile İnşaat Mühendisliğine Geçiş Yapılabilecek Bölümler
Dikey Geçiş Sınavı (DGS) ile İnşaat Mühendisliği lisans programına geçiş, ÖSYM tarafından belirlenen ve her yıl güncellenen ön lisans–lisans eşleştirmeleri doğrultusunda yapılmaktadır. Bu kapsamda, yapı ve altyapı odaklı teknik ön lisans programlarından mezun olan adaylar, DGS puanlarıyla İnşaat Mühendisliği tercihi yapabilmektedir. Geçiş yapılabilecek bölümlerin büyük çoğunluğu, şantiye uygulamaları, yapı malzemeleri ve ölçme-değerlendirme temelli eğitim altyapısına sahiptir.

DGS ile İnşaat Mühendisliğine geçiş yapılabilen başlıca ön lisans bölümleri arasında İnşaat Teknolojisi, Yapı Denetimi, Harita ve Kadastro, Mimari Restorasyon, Altyapı Teknolojisi, Yapı Ressamlığı, Yapı Yüzey Kaplama Teknolojisi ve Beton Teknolojisi yer almaktadır. Bu bölümlerden mezun olan adaylar, gerekli DGS puanını elde etmeleri hâlinde devlet ve vakıf üniversitelerindeki İnşaat Mühendisliği kontenjanlarına yerleşebilmektedir. Kontenjan sayıları ve taban puanlar üniversiteye göre değişiklik gösterebilmektedir.

Yerleştirme sonrasında adaylar, üniversitelerin uyguladığı intibak (uyum) programına dâhil edilir. Bu süreçte statik, mukavemet, yapı mekaniği ve betonarme gibi temel mühendislik dersleri zorunlu olarak alınabilir. Ön lisans eğitiminde kazanılan saha ve teknik altyapı, bu derslerin daha kolay kavranmasını sağlarken; lisans eğitimiyle birlikte adaylar tam yetkili İnşaat Mühendisi unvanını almaya hak kazanır. DGS, bu yönüyle teknik mesleklerden mühendisliğe geçişte en sistemli ve yasal yol olarak öne çıkmaktadır.

Hangi 2 Yıllık Bölümlerden İnşaat Mühendisliğine Dikey Geçiş Yapılabilir?
Dikey Geçiş Sınavı (DGS) ile İnşaat Mühendisliği lisans programına geçiş, ÖSYM’nin her yıl yayımladığı resmi DGS tercih kılavuzunda yer alan ön lisans–lisans eşleştirmelerine göre yapılmaktadır. Bu nedenle yalnızca belirli 2 yıllık (ön lisans) programlardan mezun olan adaylar, İnşaat Mühendisliği tercihi yapabilmektedir. Geçişe uygun bölümler genel olarak yapı, altyapı, ölçme ve uygulama temelli teknik eğitim veren programlardan oluşmaktadır.

İnşaat Mühendisliğine dikey geçiş yapılabilen başlıca 2 yıllık bölümler şunlardır: İnşaat Teknolojisi, Yapı Denetimi, Harita ve Kadastro, Mimari Restorasyon, Altyapı Teknolojisi, Yapı Ressamlığı, Yapı Yüzey Kaplama Teknolojisi, Beton Teknolojisi ve Yapı Tesisat Teknolojisi. Bu bölümlerden mezun olan adaylar, yeterli DGS puanını elde etmeleri hâlinde devlet ve vakıf üniversitelerindeki İnşaat Mühendisliği kontenjanlarını tercih edebilir. Kontenjanlar sınırlı olduğundan, sıralama ve puan başarıyı doğrudan etkilemektedir.
Yerleştirme sonrasında öğrenciler, üniversitelerin uyguladığı intibak (uyum) sürecine tabi tutulur. Bu süreçte statik, mukavemet, yapı mekaniği, betonarme ve zemin mekaniği gibi temel mühendislik dersleri için ek dersler alınabilir ve eğitim süresi uzayabilir. Ancak ön lisans mezunlarının saha deneyimi ve teknik altyapısı, lisans eğitimine adaptasyonu kolaylaştırmaktadır. DGS, 2 yıllık teknik bölümlerden mezun olup İnşaat Mühendisi unvanı hedefleyen adaylar için en geçerli ve sistematik geçiş yoludur.

DGS ile Geçilen Bir Bölüm Kaç Yıl Okunur? 
Dikey Geçiş Sınavı (DGS) ile bir lisans programına yerleşen öğrenciler için eğitim süresi, klasik 4 yıllık lisans eğitiminden farklı şekilde ilerlemektedir. DGS ile geçiş yapan öğrenciler genellikle 3. sınıftan başlatılmaz; çoğu üniversitede eğitim, 1. veya 2. sınıftan başlatılarak yürütülür. Bu nedenle DGS ile kazanılan bir bölümün toplam eğitim süresi, üniversitenin uyguladığı intibak sistemine bağlı olarak ortalama 3 ila 4 yıl arasında değişmektedir. Resmî olarak öğrencinin tabi olduğu azami süre ise 7 yıldır.
Eğitim süresini doğrudan etkileyen en önemli unsur muafiyetlerdir. Ön lisans eğitimi sırasında alınan dersler, üniversitenin ilgili fakültesi tarafından incelenir ve içerik uyumu olan derslerden muafiyet verilebilir. Ancak özellikle mühendislik programlarında; statik, mukavemet, betonarme, zemin mekaniği, yapı mekaniği gibi temel dersler ön lisans müfredatında yer almadığı için bu derslerden genellikle muafiyet verilmez. Bu durum, DGS ile İnşaat Mühendisliği gibi bölümlere geçen öğrencilerin bazı dönemlerde ek ders yükü almasına neden olabilir.
Sonuç olarak DGS ile geçilen bir bölüm, teorik olarak 2 yıl değil; uyum süreciyle birlikte 3–4 yıl süren bir lisans eğitimi gerektirir. Ancak ön lisans kökenli öğrenciler, uygulama bilgisi ve saha deneyimi sayesinde derslere daha hızlı adapte olabilmektedir. Doğru üniversite tercihi, güçlü bir intibak planı ve bilinçli ders seçimi ile DGS süreci uzamadan ve verimli şekilde tamamlanabilir. Bu yönüyle DGS, zaman kaybı değil; planlı bir kariyer ilerleme modeli olarak değerlendirilmelidir.

DGS Başvuru ve Sınav Süreci Detayları
Dikey Geçiş Sınavı (DGS), ÖSYM tarafından her yıl düzenlenen ve ön lisans mezunlarının lisans programlarına geçiş yapmasını sağlayan merkezi bir sınavdır. Başvuru süreci genellikle Mayıs–Haziran aylarında ÖSYM Aday İşlemleri Sistemi (AİS) üzerinden yürütülür. Adayların başvuru yapabilmesi için bir ön lisans programından mezun olmaları ya da mezuniyet aşamasında olmaları yeterlidir. Başvuru sırasında mezuniyet bilgileri, fotoğraf ve sınav ücreti kontrol edilir; başvuru tamamlandıktan sonra sınav giriş belgeleri yine ÖSYM sistemi üzerinden yayımlanır.

DGS sınavı, sayısal ve sözel yetenek olmak üzere iki ana bölümden oluşur ve toplamda 100 soru içerir. Sayısal bölümde matematik ve sayısal mantık; sözel bölümde ise sözel mantık ve akıl yürütme soruları yer alır. Sınav süresi 135 dakika olup, adayların özellikle matematik netleri yerleştirme puanı üzerinde belirleyici etkiye sahiptir. DGS puanı hesaplanırken sınav başarısının yanı sıra ön lisans not ortalaması (AGNO) da dikkate alınır ve bu durum düzenli bir akademik geçmişin önemini artırır.

Sınav sonuçları genellikle Temmuz–Ağustos aylarında açıklanır ve ardından tercih süreci başlar. Adaylar, ÖSYM tarafından yayımlanan DGS tercih kılavuzu doğrultusunda lisans programlarını ve üniversiteleri sıralar. Yerleştirme işlemleri puan üstünlüğüne göre yapılır ve sonuçların açıklanmasının ardından üniversitelerde intibak (uyum) süreci başlar. Başvuru, sınav, tercih ve kayıt adımlarının her biri resmi takvimlere bağlı yürütüldüğünden, sürecin dikkatle takip edilmesi DGS başarısında kritik rol oynamaktadır.

DGS'den İstediğimiz Bölüme Geçiş Yapabilir miyiz? 
Dikey Geçiş Sınavı (DGS) ile istenilen her bölüme geçiş yapmak mümkün değildir. DGS sistemi, ön lisans programları ile lisans programları arasında ÖSYM tarafından belirlenen resmî eşleştirmelere dayanmaktadır. Yani bir aday, yalnızca mezun olduğu 2 yıllık bölümün geçiş yapmasına izin verilen lisans programlarını tercih edebilir. Örneğin İnşaat Teknolojisi mezunu bir aday İnşaat Mühendisliği tercihi yapabilirken, bu bölümle ilgisi olmayan lisans programlarını DGS kapsamında tercih edemez. Bu nedenle bölüm seçimi tamamen puan kadar mezuniyet alanına da bağlıdır.

DGS yerleştirmelerinde belirleyici olan unsur başarı sırasıdır. Adayın DGS puanı yüksek olsa bile, tercih edilen bölümün kontenjanı sınırlıysa ve başarı sırası yeterli değilse yerleşme gerçekleşmez. Özellikle İnşaat Mühendisliği, Elektrik-Elektronik Mühendisliği ve Makine Mühendisliği gibi popüler bölümlerde kontenjanlar az, rekabet yüksektir. Bu nedenle sadece “barajı geçmek” yeterli değildir; hedeflenen üniversitenin geçmiş taban puanları ve sıralamaları mutlaka analiz edilmelidir.

Sonuç olarak DGS’de geçiş yapılacak bölüm; mezun olunan ön lisans programı, elde edilen DGS puanı ve başarı sırası üçlüsünün birlikte değerlendirilmesiyle belirlenir. Stratejik tercih yapan, sıralama odaklı düşünen ve gerçekçi hedefler koyan adaylar için DGS, güçlü bir geçiş aracıdır. Aksi hâlde yüksek puana rağmen yanlış tercih nedeniyle yerleşememe riski ortaya çıkabilir. Bu nedenle DGS’de başarı, yalnızca sınav performansı değil; doğru tercih yönetimiyle mümkündür.

Dikey Geçiş Yapamayacak Kişiler Kimlerdir? 
Dikey Geçiş Sınavı (DGS) ile lisans programına geçiş yapabilmek için öncelikle yasal başvuru şartlarını sağlamak gerekmektedir. Buna göre, ön lisans diploması olmayan, yani 2 yıllık bir yükseköğretim programından mezun olmayan adaylar DGS’ye başvuramaz. Ayrıca, ön lisans mezuniyeti Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından tanınmayan bir kurumdan alınmışsa veya denkliği bulunmuyorsa, bu adaylar da dikey geçiş hakkından yararlanamaz. Mezuniyet şartı, DGS’nin en temel ve değiştirilemez koşuludur.
Bir diğer önemli kısıtlama, ön lisans–lisans programı uyumsuzluğu ile ilgilidir. Adaylar, yalnızca ÖSYM tarafından yayımlanan DGS tercih kılavuzunda yer alan resmî bölüm eşleştirmeleri kapsamında tercih yapabilir. Mezun olunan ön lisans programının geçiş hakkı tanımadığı bir lisans bölümü tercih edildiğinde, puan yeterli olsa dahi yerleştirme yapılmaz. Bu durum, “puanım yüksek, istediğim bölüme geçerim” düşüncesinin DGS’de geçerli olmadığını göstermektedir.
Son olarak, kayıt ve statü kaynaklı yasal engeller de dikey geçişi imkânsız hâle getirebilir. Hâlihazırda bir lisans programından mezun olanlar, aynı anda ikinci bir lisans diploması almak amacıyla DGS’yi kullanamaz. Ayrıca, DGS ile yerleşip kayıt yaptırdığı hâlde kayıt hakkını süresi içinde kullanmayan veya yanlış beyan nedeniyle kaydı iptal edilen adaylar da ilgili yıl için haklarını kaybeder. Bu nedenle DGS sürecinde hem başvuru şartlarının hem de tercih ve kayıt aşamalarındaki yasal kuralların dikkatle takip edilmesi zorunludur.

Sınavsız ve Alternatif Geçiş Yolları
Türkiye’de ön lisans mezunlarının lisans eğitimine sınavsız şekilde geçiş yapabileceği alanlar oldukça sınırlıdır. DGS, mühendislik fakültelerine geçişte zorunlu ve tek yasal yol olmaya devam etmektedir. Özellikle İnşaat Mühendisliği gibi sayısal ve meslek icrası yetki gerektiren bölümlerde, sınavsız bir geçiş modeli bulunmamaktadır. YÖK mevzuatına göre mühendislik unvanı yalnızca ilgili lisans programından mezuniyetle kazanılabildiği için, sınavsız geçiş bu alanlarda mümkün değildir.
Ancak alternatif geçiş ve ilerleme yolları mevcuttur. Ön lisans mezunları; Açıköğretim Fakülteleri (AÖF) aracılığıyla bazı lisans programlarına sınavsız veya daha düşük rekabetle geçiş yapabilir. Bununla birlikte AÖF üzerinden mühendislik unvanı alınamaz. Alternatif olarak, adaylar teknik alanlarda lisans tamamlama benzeri özel üniversite programlarını veya yurt dışında uygulanan “top-up degree” sistemlerini değerlendirebilir. Bu seçenekler genellikle yüksek maliyetli olup, Türkiye’de mesleki denklik süreci gerektirir.
Bir diğer alternatif yol ise kariyer yönlü ilerleme modelidir. Ön lisans mezunları; yapı denetim, şantiye şef yardımcılığı, teknik ofis, saha sorumluluğu gibi pozisyonlarda deneyim kazanarak sektörde uzmanlaşabilir. Ayrıca mesleki sertifikalar, BIM yazılımları ve proje yönetimi eğitimleri ile yetkinliklerini artırabilirler. Özetle, İnşaat Mühendisliği için sınavsız bir geçiş yolu bulunmasa da; DGS dışındaki alternatifler akademik değil, daha çok mesleki ve uluslararası kariyer odaklı çözümler sunmaktadır.

2 Yıllığa Sınavsız Geçiş Kalktı mı? 
Türkiye’de 2 yıllık ön lisans programından 4 yıllık lisans programına sınavsız geçiş uygulaması 2015-2016 eğitim-öğretim yılında kaldırıldı. O dönemden sonra adayların lisans seviyesine geçebilmesi için zorunlu olarak Dikey Geçiş Sınavı (DGS)’ne girmeleri şartı getirilmiştir. Bu nedenle güncel durumda, 2 yıllıklıktan sınavsız doğrudan lisans programına geçiş mümkün değildir. Mezun olmak ya da mezuniyet aşamasında olmak DGS’ye başvuru için yeterli olup, yerleşme için sınav sonucu ve tercih puanı esas alınır. 
Bu kural, hem örgün hem açık öğretim ön lisans programları için geçerlidir ve DGS, ön lisans mezunlarının lisans programlarına geçiş tek yasal yol olarak işlemektedir. Önlisans diploması olan adaylar DGS’ye girerek uygun lisans programlarını tercih edebilir; aksi hâlde sınavsız yükselme imkânı bulunmaz. ÖSYM’nin her yıl yayımladığı DGS kılavuzunda hangi ön lisans bölümlerinden hangi lisans programlarına geçiş yapılabileceği listelenir ve adaylar bu listeye göre tercih yapar. 

Bunun istisnası, bazı açık öğretim lisans programlarının kendi içindeki geçişleridir; örneğin açık öğretim ön lisans mezunları aynı alanın açık öğretim lisansına sınavsız geçiş yapabilirler. Ancak bu tür geçişler lisans diploması gerektiren mühendislik ve diğer programlar için geçerli değildir. Dolayısıyla, İnşaat Mühendisliği gibi alanlar için sınavsız geçiş uygulaması mevcut değildir. 

İnşaat Mühendisliği İçin 2 Yıllık Bir Program Var mı?
Hayır, İnşaat Mühendisliği için 2 yıllık (ön lisans) bir program yoktur. Türkiye’de “İnşaat Mühendisi” unvanı yalnızca 4 yıllık lisans eğitimi sonunda kazanılır. Bu durum YÖK ve ilgili meslek mevzuatlarıyla net biçimde düzenlenmiştir. Dolayısıyla 2 yıllık bir programdan mezun olarak doğrudan İnşaat Mühendisi olunması mümkün değildir.
Ancak İnşaat Mühendisliğine altyapı sağlayan 2 yıllık ön lisans programları bulunmaktadır. İnşaat Teknolojisi, Yapı Denetimi, Harita ve Kadastro, Mimari Restorasyon, Beton Teknolojisi gibi bölümler; şantiye, ölçüm, uygulama ve teknik destek alanlarında eğitim verir. Bu programlar mezunlarına “tekniker” unvanı kazandırır ve isteyen adaylar için Dikey Geçiş Sınavı (DGS) yoluyla İnşaat Mühendisliği lisans programına geçiş imkânı sunar.
Özetle, İnşaat Mühendisliği doğrudan 2 yıllık bir eğitimle kazanılamaz; ancak ilgili 2 yıllık teknik programlar, bu hedefe ulaşmak için yasal ve yaygın bir basamak görevi görür. İnşaat Mühendisi olmayı hedefleyen adaylar için en doğru yol, uygun bir ön lisans programından mezun olduktan sonra DGS ile lisans eğitimine geçiş yapmaktır.